بازنماییهای فرهنگی اتومبیل بهمثابه توسعه، ویرانی و عشق

اتومبیل در زندگی ایرانیان یک تاریخ فرهنگی کوتاه دارد ولی در عرض این مدت از یک کالای نادر، اشرافی و لوکس به یک کالای پرمصرف توده ای تبدیل شده است. اتومبیل در زندگی ما نه تنها با بدنه فلزین خود بلکه همچنین به صورت نشانه، نماد و مفهوم حضور دارد. در زندگی معاصر پدیده ها و مفاهیمی چون دوستی، عشق، خانواده، مسافرت، کار، تفریح، مدرسه، دانشگاه، اوقات فراغت، خیابان، شهر، جاده، همگی با نشانه های اتومبیل گره خورده اند. صدای ماشین به موسیقی متن زندگی ما تبدیل شده است و گاه نیز پیوند آن با آلودگی هوا، آلودگی صوتی، ویرانی محیط زیست، تصادف، جراحت و مرگ، ما را به اضطراب می اندازد و سلامتی و شادابی ما را با خطر مواجه می سازد. هدف این مقاله طرح دیدگاه های مطالعات و جامعه شناسی فرهنگی و ارزیابی تجربی موضوع اتومبیل به عنوان یک پدیده فرهنگی در زندگی روزمره ایرانی است. محتوای تجربی مقاله از طریق مطالعه اسنادی در آثار ادبی و تاریخی دوره معاصر و در برخی موارد از طریق مشاهده و یادداشت برداری فراهم شده است. این نوشتار پس از مرور برخی دیدگاه های نظری، ظهور پدیده ناآشنای اتومبیل در زندگی ایرانی و سپس بازنمایی تجربه های متناقض ایرانیان از اتومبیل ــاز یک سو به مثابه امید، رهایی و توسعه و از سوی دیگر به مثابه ویرانی و زوال ــ در متون ادبی را مورد بررسی قرار می دهد. در این مطالعه به مصرف فرهنگی اتومبیل و پیوند آن با تجربه روزمره زنان، جوانان و رانندگان حرفه ای نیز پرداخته می شود. بخش پایانی مقاله پس از جمع بندی درباره بازنمایی های متناقض فرهنگی اتومبیل در بین ایرانیان به دو نکته اقتصادی و سیاسی می پردازد. این دو نکته از یک سو به تأثیر مصرف فرهنگی اتومبیل در تولید صنعتی آن می پردازد و از سوی دیگر تأثیر الگوهای تصمیم گیری ملی بر ترافیک را مطرح می کند.